Afgelopen week stond ik in de woonkamer met mijn handen in het haar. Floris (11) zat voor de zoveelste keer te gamen terwijl ik al drie keer had gevraagd of hij zijn schooltas wilde leeghalen. Aan de andere kant van de kamer zat Sevijn (3) driftig te tekenen met potloden… op de muur. Ik was deze dag behoorlijk beu en hoorde mezelf iets te hard zeggen: “Waarom luistert hier niemand?!” Herkenbaar? Vast wel. Want laten we gewoon open kaart spelen: kinderen luisteren niet altijd. Zeg maar gerust best vaak niet.
Inhoudsopgave
Waarom luisteren kinderen niet?
Allereerst is het goed om te beseffen dat ‘niet luisteren’ heus niet altijd onwil is. Zeker jonge kinderen zijn nog volop bezig met het ontwikkelen van hun brein. Ze zijn van nature impulsief, snel afgeleid en leven in het moment. Als jij vraagt of ze hun jas willen ophangen terwijl zij net bezig zijn met het bouwen van een indrukwekkende toren van Lego, dan is de kans groot dat jouw verzoek compleet wordt genegeerd.
Daarnaast speelt leeftijd een grote rol. Peuters zitten bijvoorbeeld in de fase van autonomie: “zelluf doen!” Dat betekent dus ook dat ze zélf bepalen wanneer iets gebeurt (en dat is dus bijna altijd: niet nu). Bij oudere kinderen en pubers komt daar nog een groeiende behoefte aan zelfstandigheid bij. Ze luisteren heus wel, maar kiezen bewust wat ze met jouw woorden doen. Klinkt irritant, is het ook, maar het hoort nu eenmaal bij de ontwikkeling.
Praktische tips om luisteren te stimuleren
- Zorg voor oogcontact en fysieke nabijheid
Roepen vanaf de keuken dat het bedtijd is, terwijl je kind op zolder een film kijkt? Kansloos. Loop naar ze toe, raak ze even aan op hun arm of schouder en zorg dat je echt contact maakt. Pas als je zeker weet dat je kind je hoort én ziet, kun je een boodschap overbrengen. - Houd het kort en concreet
Kinderen kunnen een hele uitleg vol bijzinnen en omwegen meestal niet goed volgen. “Ga je alsjeblieft je schoenen opruimen en daarna je handen wassen zodat we op tijd aan tafel kunnen?” is voor een kind vooral verwarrend. Zeg liever: “Schoenen opruimen, dan handen wassen.” - Geef ze een keuze (binnen de grenzen)
Kinderen vinden het fijn om het gevoel te hebben dat ze controle hebben, je weet wel: autonomie enzo. Geef daarom opties. Bijvoorbeeld: “Wil je eerst je pyjama aandoen of eerst een boekje lezen?” Of: “Wil je eerst opruimen of eerst tandenpoetsen?” Het maakt jou niet uit wat ze kiezen, als het doel maar bereikt wordt. Niet alles is een strijd waard, zeker niet als het onnodige irritaties oplevert. - Geef het goede voorbeeld
Als jij tijdens het eten je telefoon blijft checken terwijl je vraagt of ze willen luisteren, is de kans groot dat jouw woorden weinig impact maken. Kinderen leren het meest van wat ze zien, niet van wat je zegt. Dus: zelf actief luisteren = kind leert luisteren. - Beloon goed gedrag (en niet alleen met iets tastbaars)
Wanneer je kind wél direct luistert, benoem dat dan. “Wat fijn dat je meteen je jas hebt opgehangen, dankjewel.” Positieve bekrachtiging werkt beter dan straf. Een knuffel, een glimlach of een simpel compliment kunnen wonderen doen. - Wees consequent, maar mild
Als je iets zegt, voer het dan ook uit. Heb je gezegd dat je kind t.v. mag kijken tot 19:00 uur? Doe dat dan ook. Maar wees ook flexibel als het moment daar om vraagt. Zit je kind midden in een spannend hoofdstuk van een boek? Geef dan vijf minuten extra en benoem waarom.
De valkuilen waar we allemaal wel eens intrappen
Soms betrap ik mezelf erop dat ik in een soort preekmodus schiet. Of dat ik (te) boos word omdat ik denk dat het onwil is. Terwijl het vaak gewoon een mismatch is in timing, of mijn eigen vermoeidheid speelt mee. Vergeet niet: opvoeden is ook jezelf opvoeden. Verwacht niet van je kinderen dat ze altijd perfect luisteren, als jij zelf ook af en toe op de automatische piloot communiceert.
Ja, soms moeten kinderen gewoon luisteren, ook als ze geen zin hebben. Net zoals wij soms dingen moeten doen waar we geen zin in hebben. Maar hoe meer verbinding je hebt, hoe minder strijd je zult ervaren.
Samenwerken in plaats van strijden
Wat ik in de praktijk zie met Floris en zelfs al een beetje met Sevijn (ook al is hij een stuk jonger), is dat het loont om in gesprek te blijven. Niet altijd op het moment zelf, maar soms ook later. Even samen zitten, benoemen wat goed ging en wat beter kan. Niet als straf, maar als reflectie. Zo maak je van luisteren een gezamenlijke verantwoordelijkheid, in plaats van een machtsstrijd.
Dus de volgende keer dat je denkt “waarom luistert hier niemand?!”, adem diep in, tel tot tien en probeer opnieuw contact te maken. Niet vanaf de bank. Maar letterlijk in de ogen van je kind.
